De grote belangstelling voor mindfulness van de afgelopen jaren is geen modegril. Steeds meer organisaties ontdekken de bijdrage die de praktische toepassing van de levensfilosofie aan hun bedrijfsvoering kan leveren. Waarin ligt de kracht van mindfulness? En wat heeft onze monkey mind hiermee te maken?
Als de afgelopen jaren één ding hebben geleerd op het gebied van mindfulness, is dat de levensfilosofie en trainingsmethode here to stay is. Vaak schoorvoetend werd mindfulness de afgelopen jaren binnengehaald bij grote organisaties zoals de Rabobank, KLM en de Belastingdienst. Ook bij internationale bedrijven als Google, Facebook, McKinsey en Accenture heeft mindfulness een vaste plek in het bedrijf gekregen. Uit onderzoek dat de Rabobank voorafgaand aan, en zes maanden na afloop van een mindfulnesstraining deed, kwam onder andere een duidelijke afname van de stressproblemen naar voren.
De kern van mindfulness
Waarin ligt de kracht van mindfulness? “Om die vraag te beantwoorden moeten we eerst weten wat mindfulness precies is”, zegt Godfried IJsseling, programmamaker en trainer bij de Baak. In veel opleidingen van de Baak komen de mindfulnessprincipes terug, niet als aparte mindfulnesstraining maar als geïntegreerd onderdeel van het curriculum.
“De kern van mindfulness is dat mentale processen effectiever worden”, zegt IJsseling. Mentale processen zijn vaak ineffectief vanwege, zoals de Boeddhisten het noemen, onze monkey mind. Gedachten en associaties gaan in ons hoofd van de hak op de tak en we laten ons makkelijk afleiden. Daarmee verdwijnt de geconcentreerde aandacht waar onze veeleisende dagelijks bezigheden om vragen. IJsseling: “Bovendien keren sommige onrustige gedachten honderd keer per dag terug. Dat heet dan piekeren.” Goed over besluiten nadenken en behoudend zijn, kan de organisatie ten goede komen. Maar piekeren heeft alleen maar nadelen. Leiders en professionals ervaren stress en raken erdoor in hun handelen verlamd. De stress wordt uitgedragen en infecteert de omgeving, en het functioneren van zowel leiders als hun team lijdt eronder. IJsseling: “Zoals de klassieke Griekse filosoof Epictetus al zei: we raken niet van streek door de gebeurtenissen, maar door de manier waarop we tegen de gebeurtenissen aankijken.”
Verder kijken dan aannames activeert creativiteit
Wat mindfulness tegenover de monkey mind en het piekeren stelt, is een toegankelijke en makkelijk uitvoerbare aandachtstraining. De Amerikaanse hoogleraar Jon Kabat-Zinn, die Oosterse filosofieën naar de westerse praktijk ‘vertaalde’ en daarmee een belangrijke grondlegger van mindfulness was, definieerde de methode als “aandacht besteden op een bijzondere manier, gericht en zonder oordeel”. Het laatste woord, oordeel, speelt daarbij een belangrijke rol. Volgens Kabat-Zinn kunnen we onze neiging om meteen ons oordeel klaar te hebben, normaal gesproken nauwelijks onderdrukken. Niet alleen oordelen we snel maar ook nogal zwart-wit: we vinden iets goed of slecht, leuk of niet, een goed plan of helemaal niks, en we vinden iemand een prima collega of een dwarsligger. Onze oordelen maken dat we minder open staan voor nieuwe informatie, nieuwe mogelijkheden en de verschillende, vaak onverwachte kwaliteiten van collega’s.
Mindfulness zorgt ervoor dat we ons beter van dat soort oordelen bewust zijn, wat ons de gelegenheid geeft om ze te relativeren. Daarmee kunnen we volgens Kabat-Zinn ons onderscheidingsvermogen verscherpen en wat in onze omgeving gebeurt beter waarnemen.
In een artikel in Harvard Business Review beschrijft Jim Butcher een bijzondere toepassing van mindfulness. De Franse manager Pierre Wack, die als hoofd planning in de jaren zeventig bij Shell werkte, paste mindfulnesstechnieken toe op strategievorming en scenarioanalyse. Scenarioplanning wordt door organisaties ingezet om op hun sterk veranderende omgeving in te kunnen spelen. Maar scenario’s lijden onder, zoals Butcher schrijft: “de tirannie van niet onderzochte aannames”. Tijdens onze opleidings- en eerste werkjaren kunnen onbewuste gedachtenpatronen en vooringenomenheden bij ons inslijten. Die patronen maken dat we door een bepaalde bril naar onze omgeving kijken, zonder echt te zien wat er speelt. Daarmee kunnen nieuwe kansen en mogelijkheden ons ontgaan. Met mindfulnesstechnieken hebben planners een meer open blik en worden ze creatiever.
Topmanagers versterken hun aandachtsvermogen
De Deense auteur en onderzoeker Rasmus Hougaard, bekend van boeken zoals ‘Voorsprong door focus’ en ‘Hoe leiders denken’, ontdekte dat veel topmanagers mindfulness vaak onbewust hebben omarmd. De sterke focus op hun werk die onderdeel van het principe is, is bij veel CEO’s in hun werkhouding aanwezig. Hougaard deed onderzoek onder topmanagers. “Laatst was ik in Amsterdam om Jean-François van Boxmeer, de CEO van Heineken, te interviewen”, vertelde hij in een interview. Vlak vóór het gesprek had Van Boxmeer een zware vergadering met zijn juristen over een belangrijk onderwerp gehad. Hougaard: “Toen ik binnenkwam, nam hij afscheid van hen en begroette mij. Vanaf dat moment was hij gericht op mij. Hij keek niet meer naar zijn juristen en concentreerde zich anderhalf uur alleen op ons gesprek.”
Niet alleen topmanagers maar leiders en professionals op alle niveaus doen hun werk in een omgeving die complexer en veeleisender wordt. Daarmee neemt het belang van mindfulness toe, aldus Hougaard. “We leven in wat ik de PAID-realiteit noem. Pressure, Always on, Information overload and Distraction.” Het is moeilijker dan ooit om je te concentreren. We worden ook afgeleid door onze elektronica. Hougaard: “We zijn er zo afhankelijk van en zo verslaafd aan, dat onze hersenen bijna uit elkaar spatten.” Onze omgeving lijkt samen te spannen om de aandacht die het werk nodig heeft, te verstoren. Daarom is het nodig ons aandachtsvermogen met mindfulnesstechnieken te versterken. Volgens Hougaard werkt aandacht als een soort spier die kan verslappen maar die je ook kunt trainen.
Een gemakkelijk aan te leren principe
Volgens Godfried IJsseling van de Baak wordt nog vaak gedacht dat mindfulness moeilijk of zweverig is. “Het heeft zo’n zweem van Boeddhistische klankschalen en meditatiekussentjes.” In werkelijkheid is het principe toegankelijk en makkelijk aan te leren. IJsseling: “In essentie gaat het om het trainen van je geest om niet af te dwalen. Daarvoor hoef je niet in de lotushouding te zitten. Je kunt het bijvoorbeeld met korte oefeningen achter je bureaustoel of in de auto op weg naar je werk doen.”
Een van de oefeningen is het bewust volgen van de ademhaling. Door je op de adem te richten, kun je de wegvliegende gedachtenstroom loslaten. Een variant hierop is een wandelmeditatie, waarbij bijvoorbeeld tijdens een ommetje om het kantoor de volle aandacht op de wandelbeweging en de omgeving komt te liggen. Spanning en zorgwekkende gedachten verdwijnen daarmee naar de achtergrond.
Voordelen van mindfulness voor organisaties
Acceptatie is een belangrijk onderdeel van mindfulness. “Mindful zijn betekent het huidige moment precies zoals het is accepteren”, zoals Mindful.org op zijn website schrijft. “Als je jezelf accepteert, verminder je de energie kostende zelfkritiek. Dan ben je veel beter in staat om van successen te genieten en naar je tekortkomingen te glimlachen.” Een uitdaging tegemoet treden of tegenslag overwinnen begint met de situatie realistisch onder ogen te zien.
“Mindfulness maakt je geest stiller”, zegt IJsseling. “Daarmee leer je om beter te luisteren naar de mensen in je omgeving. Je kunt ook beter het verhaal vertellen dat je werkelijk wilt vertellen.” De platte organisatie met zelfstandige professionals die aan hun eigen projecten leiding geven, en die hun projecten onderling met collega’s moeten afstemmen, vraagt bij uitstek om de met mindfulnesstechnieken verbeterde luistervaardigheden. Daarmee past mindfulness goed bij de nieuwe organisatie.
Leiders die hun medewerkers open en zonder vooringenomenheden benaderen, kunnen bovendien meer compassie opbrengen. Voor zo’n leider wil je als werknemer graag werken. In een tijd waarin organisaties met een krappe arbeidsmarkt voor verschillende cruciale functies worden geconfronteerd, is dat een niet te onderschatten voordeel.
Bronnen:
Shamash Alidina: 10 Ways to Be More Mindful at Work, Mindful.org 2016
Jim Butcher: Mindfulness as a Management Technique Goes Back to at Least the 1970s, Harvard Business Review 2018
Lilian Polderman: 5 tips om mindfulness toe te passen tijdens werktijd, MT.nl 2014
Laura Walbeek: Mindfulness is geen quick fix, MT.nl 2018
Incompany Traject: Samen werken aan blijvende verandering
Wij zijn de Baak. Het trainingsinstituut voor persoonlijk leiderschap. In onze intensieve trainingen combineren wij intellect, intuïtie en interactie. De groeiende complexiteit in organisaties vraagt om nieuwe benaderingen. Daarom leren we mensen hoe ze bewust en op elk moment de juiste combinatie van hun kwaliteiten en die van anderen kunnen inzetten om kansen te creëren.
Naar de Baak Incompany
De Baak heeft veel ervaring met incompany trainingen rond Management Development, Team Development en (Young) Talent Development.
Wil je vrijblijvend met ons sparren over de mogelijkheden voor jouw organisatie? Neem dan contact op met één van onze adviseurs via 0343-556369, advies@debaak.nl of het adviesformulier. Of kom naar de gratis informatie- en netwerkbijeenkomst(en) waarin we trends, uitdagingen en ‘learnings’ van incompany trajecten met elkaar delen.