Mijn gevoel zegt me dat voor mijn generatie, de babyboomers, het ouder worden een terra incognita is. Aan hun ouders hebben de babyboomers vaak geen voorbeeld want die gleden gewoon de ouderdom in. Maar wij babyboomers, die opgegroeid zijn met de gedachte dat de wereld maakbaar is, hebben het moeilijk met het begrip oud worden. Ouder worden is nog wel OK, maar oud zijn zeker niet.
Reacties op het ouder worden
We zijn denk ik opgegroeid en opgevoed; met de gedachte dat ieder mens uniek is, zodat we ogenblikkelijk de vraag stellen: ”maar wanneer ben je dan oud of wanneer begint dat ouder worden dan?", "ik voel me nog lang niet oud", "ik bepaal zelf wel wanneer ik oud ben". Ondertussen zijn er ook;de boodschappen uit de maatschappij en in de media die je vertellen dat je bij 45+ al tot de ouder wordende generatie begint te horen. Daar kleven allerlei normerende betekenissen en waarderingen; aan over afnemende flexibiliteit en beperkt leervermogen en verminderde aantrekkelijkheid op de arbeidsmarkt.
Strijd met senior imago
Dus wat doet een aantal van ons: we ontkennen het proces van ouder worden als dat generaliserend over ons uitgesproken wordt en we binden de strijd aan met het senior imago en gaan de gedachte van ouder zijn;te lijf door jeugdige kleding, heftig sporten, vitamine preparaten en het bezoeken van popconcerten van sterren uit de 70er jaren.
Interessant proces
Het is maar een kleine groep die zegt "tja dat is een interessant proces, jammer dat het aspect “onderhoud” zich begint op te dringen". Tastend en volstrekt individueel richten ze hun aandacht op een van die aspecten van hun leven waar ze aandacht aan willen besteden en die voor de buitenwereld ook hun identiteit bepaalt. Een grote groep zegt niks maar gaat zich gewoon gedragen als ouder wordend mens en wordt dan ook als zodanig herkend doordat ze “eindelijk” van het leven gaan genieten, hun kleding aanpassen en op cruises, in musea, op elektrische fietsen en in wandelclubjes het beeld bevestigen dat de commercie en de marketeers van hen hebben.
Kunst of kunde?
Valt er iets steekhoudends te zeggen over de kunst van het goed ouder worden? En geldt dat dan alleen voor mijn generatie van babyboomers? Zou het zo kunnen zijn dat, als wij het nu goed voorgedaan hebben de volgende generaties hun weg wel vinden? Wij zitten met de handen in ons uitvallende haar omdat we geen voorbeelden hebben. Wij zijn slechts een tussengeneratie en de volgende generaties vinden hun weg wel, gevoed door de voorbeelden van de babyboomers die hen voorgingen en die nog een paar bruikbare concepten achterlieten voor de maakbaarheid van je wereld als je aan het ouder worden bent. Zal het zo gaan?
Er doen zich een paar merkwaardige en ook lastige fenomenen voor. Kennis wordt steeds vroeger oud en het lijkt of versnelling en vernieuwing de wereld regelen. Dat plaatst je dus in een lastige positie als je iets wil behouden waar van je de waarde ondervonden hebt.
De maatschappij vindt je steeds vroeger oud, de arbeidsmarkt markeert je kansen steeds vaker als afnemend. Dat zegt iets over de snelheid van de ontwikkelingen en over de beperkte houdbaarheid van kennis en ervaring.
Anticiperen op het ouder worden?
De logica gebiedt ons toch om te accepteren dat we ons hele leven aan het ouder worden zijn? Ja maar, kun je zeggen, je bent niet met het OUD WORDEN bezig, je bent bezig met je identiteit te vinden, uit te kristalliseren, een vaste vorm te vinden in een wereld die continu verandert. De waardering voor oud lijkt vaak de slag te verliezen van de waardering voor jong. De medische kennis maakt het mogelijk om op allerlei manieren jong te blijven door slecht functionerende ledematen te kunnen vervangen. Ook doen we het door vermogens, zoals zwanger kunnen worden, steeds langer mogelijk te maken. De technologische ontwikkelingen maken het mogelijk om op elk moment van de dag en waar ook ter wereld te weten wat er gaande is en zo de illusie levend te houden dat je bij de wereld betrokken bent. De vraag is of je dat ook wilt en of je daarin je eigen koers kunt bepalen. Het antwoord ligt besloten in de gebieden waar je bij betrokken wenst te blijven en welke je wil loslaten. Wat zijn hoofd – en wat zijn bijzaken voor je. Wat is er echt belangrijk?
Aanknopingspunten voor een goed leven
Wat biedt in dit geheel van elkaar versterkende, maar vaak ook opheffende ontwikkelingen houvast voor de mogelijkheid om je eigen koers te varen? Kun je bepalen bij het ouder worden wat je doelen zijn, wat voor jou belangrijk is en welke werkelijkheid (uit al die mogelijkheden) er speelt:
- Ik wil gezond ouder worden en heel erg oud hoeft niet, als ik maar gezond ben/blijf.
- Ik wil heel erg oud worden, want afscheid nemen van het leven lijkt me vreselijk.
- Ik wil gelukkig blijven en hoef niet per se oud te worden.
- Ik wil zelf bepalen wanneer ik dood ga, wanneer de kwaliteit van leven te hard achteruit gaat hoeft het niet meer.
- Ik wil in ontwikkeling blijven tot op het laatste moment en bij de maatschappij en de wereld betrokken blijven.
- Ik wil niet vereenzamen.
Aan al die wensen zijn doelen te verbinden en voor al die doelen kun je plannen maken en actie ondernemen. Goede en slechte plannen. En al die plannen kun je in je eentje uitvoeren of met anderen. De kunst van goed ouder worden heeft veel facetten: een mooi veel jaren project. En zelfs als je de centen niet hebt om het op luxueuze manier te doen dan nog...
De oude Chinezen zeiden het al als het over de essentie van ouder worden (of de essentie van het leven) gaat: Iemand om van te houden, iets zinvols om te doen en iets om op te hopen, dat is al wat je nodig hebt.
Door David Jan van Stolk, trainer bij de Baak.