De laatste tijd is er veel te doen rondom ‘nieuw leiderschap’. Belangrijke elementen daarin zijn het stimuleren van eigen verantwoordelijkheid, plattere organisaties en meer zelforganisatie binnen teams. Het oude leiderschap op basis van macht werkt niet meer in moderne organisaties. Gaan we naar een tijd zonder leiders?
Dit is onwaarschijnlijk, aldus Max Wildschut. Wildschut is psycholoog en expert op het gebied van menselijk gedrag in organisaties, en auteur van o.a. ‘Gezag’ en ‘Darwin voor managers’. “Mensen volgen al honderdduizenden jaren leiders en dat doen ze niet voor niets. Groepen met leiders doen het beter dan groepen zonder leiders. Leiderschap heeft grote voordelen en zolang mensen samenwerken, zullen er leiders zijn.”
De moderne werknemer zit niet te wachten op een baas
Maar leiderschap heeft ook vele gezichten. De moderne werknemer zit niet meer te wachten op een manager die hem vertelt wat hij moet doen en controleert of hij het wel doet. Hij weet prima wat hij moet doen en heeft er over het algemeen plezier in als hij het goed kan doen. Om het beste uit mensen te halen heb je als leider gezag nodig.
De evolutionaire leiderschapstheorie biedt antwoorden
“Gezag betekent dat mensen naar je luisteren omdat ze hier zelf voor kiezen, niet omdat het moet. Gezag gaat ook niet over macht en controle, maar over invloed en inspiratie.”, aldus Wildschut. Heb je gezag, dan zijn er minder conflicten en is er minder stress, zowel bij jezelf als je medewerkers. Medewerkers zijn ook meer betrokken en nemen meer initiatief, een half woord is vaak genoeg.
Maar hoe vergroot je je gezag? Wildschut: “De evolutionaire leiderschapstheorie (ELT) biedt hier antwoorden. Volgens deze theorie zijn leiden en volgen typisch menselijk gedrag die het gevolg zijn van een oerinstinct dat al duizenden jaren hetzelfde werkt.” In zijn boek ‘Gezag, de wetenschap van macht, gezag en leiderschap’ legt hij uit hoe dit instinct werkt, waardoor het van slag raakt en hoe je hier beter op in kunt spelen. Je leert zo gezag ontwikkelen in de meest onwaarschijnlijke omgeving: moderne organisaties.
Leiden en volgen zijn instincten uit de oertijd
Een goede leider volgen had voor onze voorouders veel voordelen, groepen met leiders doen het in de regel beter dan groepen zonder leiders. Maar wie volg je wanneer? We denken vaak dat onze voorouders simpelweg de grootste en de sterkste volgden, maar dat is niet het geval. Evolutie heeft het brein uitgerust met beslisregels die helpen optimale keuzes te maken. Drie overwegingen zijn hierbij relevant:
-
Heeft leiderschap toegevoegde waarde in deze situatie?
- Wie kan de meeste toegevoegde waarde bieden?
- Is die persoon ook betrouwbaar?
De eerste vraag is belangrijk omdat het evolutionair niet handig is om anderen te volgen als je jezelf prima kunt redden. Bovendien loop je dan het gevaar dat anderen misbruik van je maken. Vervolgens is er de vraag wie de meeste toegevoegde waarde heeft. Personen en situaties verschillen. Soms heb je iemand nodig die mensen bij elkaar brengt, soms iemand die voorop gaat in de strijd. Leiderschap hing bij onze voorouders dus af van de situatie en ontstond op een natuurlijke wijze op het moment dat het relevant was. Als laatste is daar nog het punt van betrouwbaarheid. Een punt waar kritisch naar gekeken wordt want een leider die misbruik maakt van zijn positie kan de groep benadelen.
Versterk je gezag
Om het beste uit mensen te halen heb je een natuurlijke vorm van leiderschap nodig waarin de leider niet boven de mensen staat, maar er tussen. Een leider die ten dienste staat van de groep. Een natuurlijke leider heeft grote waarde omdat hij de groep helpt presteren en daardoor wordt hij of zij ook echt gezien als leider. Gezag speelt hierin een centrale rol. Wil je je gezag versterken, dan kun je dus het best inspelen op aangeboren gedrag en oerinstincten.
Max Wildschut is psycholoog en expert op het gebied van menselijk gedrag in organisaties, veelgevraagd spreker en auteur van o.a. ‘Gezag’ en ‘Darwin voor managers’.
Dit artikel verscheen naar aanleiding van het event 'Stand Still. Be Wise. - Grassroots Leadership' op 18 juni 2019 bij de Baak. Max Wildschut gaf daar een interactieve lezing over de evolutionaire leiderschapstheorie.
Wij zijn de Baak. Hét trainingsinstituut voor leiderschap en persoonlijke ontwikkeling voor hoogopgeleide professionals. In onze intensieve trainingen dagen we je uit op intellect, intuïtie en interactie.