Onrust, gejaagdheid, stress… nog snel even dit én door. Voor velen hoort het bij het werkende leven met volgeplande agenda’s, aaneengeschakelde meetings, projecten, calls, enzovoort. En ook thuis ligt de lat hoog met kinderen, ouders en het verlangen naar een leuk sociaal leven. Veel mensen ervaren ongemak in de hectiek en de vele eisen die hun leven stelt. Past het allemaal nog wel en hoe ga je hier goed mee om? Met deze technieken train je je brein in het vervullen van je ambities.
Door Karin Tibben, trainer van Ik en de Anderen.
Een schaap met vijf poten zijn wij niet. Toch is iedereen bezig met alle bordjes in de lucht te houden. Ook je collega’s, die vaak dezelfde onrust hebben. Dat merk je in de samenwerking. De meeste mensen vinden het lastig om ‘af te draaien’. De oplossing zit in beter zorgen voor je brein: Breinboetseren.
Waarom maak ik me toch zo druk?
Om te begrijpen waarom wij onszelf zo druk maken, moet je eerst weten hoe het brein ontwikkeld is en uit welke drie delen de hersenen bestaan:
- Het reptielenbrein (hersenstam) is ontstaan vanuit fysieke overlevingsdrang en zorgt voor basale fysieke functies als ademhalen, hartslag, bloeddruk en spijsvertering.
- Het limbisch- ofwel zoogdierenbrein produceert en herkent emoties (liefde, plezier, woede, angst etc.) en regelt onze gevoelsmatige interacties, ervaringen en verwachtingen.
- De neocortex met de prefrontale cortex is het deel waarmee we denken, leren en taal gebruiken. Het gaat hier om de kunde van reflecteren, impulsen uit de andere twee hersendelen reguleren en omgaan met anderen.
Een pasgeboren baby gebruikt vooral een deel van het reptielenbrein met zijn automatische processen. Het brein ontwikkelt zich dan verder in interactie met de mensen die ons opvoeden, dit gebeurt dus bij ieder op een unieke wijze. Rond drie maanden is het reptielenbrein volledig actief. Rond de achtste maand is ook het tweede deel, het zoogdierenbrein, volledig op gang en begint de ontwikkeling van de neocortex en de prefrontale cortex. Dit derde deel van het brein is pas tussen je twintigste en dertigste volledig ontwikkeld.
Je gedragspatronen uit de ‘eerst ontwikkelde delen’ van je hersenen
Ontwikkeling van je hersenen houdt in dat je hersens in reactie op je ervaringen neurale banen aanleggen. Deze neurale banen sturen je perceptie en je gedrag. Dat gebeurt dus voor een belangrijk deel in je hele jonge jaren, waarin je je hier totaal niet bewust van was.
Vanuit deze neurale banen reageer je als volwassene vaak nog steeds, dat zijn je automatische gedragspatronen. Zeker als jouw ‘denkende deel’, de prefrontale cortex moe is, komen je reptielenbrein en het limbisch brein naar voren en helpen je zoals ze dat al heel lang geleden hebben geleerd. Het gaat hierbij vooral om overleven en jezelf belonen.
We zijn niet zo rationeel als we denken
De gedachte dat je op je werk een rationeel handelend wezen bent, kan dus de prullenbak in. Voordat signalen bij je denkende deel zijn, zijn je reptielen en limbisch brein al in actie gekomen. Dit maakt ook duidelijk waarom goede voornemens zo vaak mislukken. De vaak rationele wens, hoe terecht ook, past niet bij de reflexen uit de twee andere hersendelen.
Je brein voor je echte ambities laten werken?
Hoe ‘cool’ zou dat zijn als ambitie en energie samen kunnen gaan met ontspanning en kalmte? Dat kan door de verschillende delen van je hersens op een andere manier te laten samenwerken waardoor er nieuwe neurale banen en daarmee nieuw gedrag ontstaat.
Dit vraagt oefening en onderhoud, vergelijkbaar met het opbouwen van je fysieke conditie. Als je het een tijdje niet onderhoudt vermindert het. Dus: ‘use it or loose it’. Als je nieuw gedrag niet ‘voedt’ en traint, nemen de oude patronen het snel weer over.
Een voorbeeld van een dergelijke oefening zijn specifieke ademhalingstechnieken. Uit onderzoek blijkt dat deze een brug slaan tussen lichaam en ‘brein’. Ze laten je vaak overprikkelde, zenuwstelsel tot rust komen, je lichaam geeft kalme signalen af aan je brein. Met als gevolg dat je prefrontale cortex bijtankt, wat al meteen leidt tot hogere prestaties en betere relaties met anderen. Maar er is meer…
Zorgen voor je brein en ten volle leven
Persoonlijke ontwikkeling en leiderschap gaat over je brein zodanig inzetten dat het je helpt om je verlangens en ambities ten volle te leven.
Grofweg worden we geleid door drie verlangens of drijfveren (zie figuur hieronder):
- We willen gevaar en onveiligheid afwenden en eraan ontsnappen
- We willen onszelf belonen
- We willen contact; ons verbinden met anderen
Een goede balans tussen deze drie drijfveren geeft een waardevol leven. In de praktijk zijn we vaak gericht op de bovenste twee. Meestal niet vanuit bewust denken maar gestuurd vanuit de automatische en onbewuste neurale banen uit je brein.
Persoonlijke ontwikkeling gaat over het managen van de balans tussen de drie drijfveren. Je kunt dan onrust en stress, veroorzaakt vanuit de bovenste twee drijfveren, reduceren ten gunste van ontspanning en meer contact en verbinding vanuit de derde drijfveer.
Je boetseert als het ware je brein waardoor je focus toeneemt en er ook meer handelingsvrijheid ontstaat om te doen wat echt bij je past. In onze training Ik en de Anderen doen wij veel ervaringsoefeningen die dit bevorderen.
Op basis van: Van den Brink en Koster 2019
Van automatisch reageren naar vrijer handelen
In plaats van te reageren vanuit automatische patronen kun je dus de vrijheid ervaren om jezelf opnieuw uit te vinden. Viktor Frankl zei het lang geleden al zo mooi:
‘Between stimulus and response there is a space. In that space is our power to choose our response. In our response lies our growth and our freedom’.
Een oefening om thuis te doen
Een oefening om alvast de derde drijfveer te activeren is:
- Neem met gesloten ogen 15 diepe en rustige ademhalingen
- Noem vervolgens één ding wat kwaliteit aan jouw leven en/of werk geeft
- Schrijf dat op in je telefoon
- Doe dit 3 keer per dag een week lang
Eventueel kun je dat een vervolg geven:
- Kijk in het weekend wat je hebt opgeschreven en hoe vaak sommige punten er staan
- Reflecteer, terwijl je 10 keer diep ademhaalt, hoe je daar in je werk en/of thuis mee bezig bent geweest
In onze training Ik en de Anderen bekijk je met veel humor je oude patronen en laten we je oefeningen doen om met nieuwe te experimenteren. We creëren de ontspannen sfeer waarbinnen je kunt ervaren wat jou past, wat jouw kwaliteiten en belemmeringen op het werk eigenlijk zijn.
Naast ‘breinboetseren’ krijg je daar ook andere methodes die de diepere niveaus van persoonlijke ontwikkeling aanspreken.
“Een cadeautje voor jezelf waar je de rest van je leven veel aan hebt”, zegt menig oud-deelnemer. Bekijk hier deze training.