Sinds mensenheugenis zijn we ons aan het specialiseren; na jaren van hard werken en gedisciplineerd leren, kijken we tevreden naar waar we nu staan. We zijn geslaagd, maar toch gaan we het daar niet mee redden. De wereld van werk gaat toe naar ‘flexibeler’. Je moet gemakkelijk kunnen schakelen tussen meerdere rollen en meerdere functies tegelijk. En in de toekomst gaat dit zelfs nog een stap verder… En dit alles zonder jezelf te verliezen.
“It’s not the strongest of the species that survives but the most adaptable.” Charles Darwin had het al vroeg in de gaten. Wie een vluchtige blik op de wereld werpt en de snelheid van de veranderingen gadeslaat, zal al snel beseffen dat er, wat aanpassingsvermogen betreft, meer en meer van ons gevraagd gaat worden.
De weg van de wendbaarheid
Neem de Fortune 500, op deze lijst prijkten decennialang dezelfde grote multinationals. Nu is die compleet anders dan tien jaar geleden. Zo heeft de helft van de bedrijven die in 2000 nog in de top 10 stonden, waaronder Boeing, General Electric en Citigroup, plaats moeten maken voor nieuwkomers als Apple, UnitedHealth Group en McKesson. Of neem nieuwe kreten als scrum, agile, flexibele schillen, ‘minimal viable product’ en intrapreneur. Organisaties moeten het hoofd bieden aan disruptieve ontwikkelingen en onverwachte nieuwkomers.
Het is helder. Organisaties gaan zich anders organiseren. Methoden en technieken veranderen. Arbeid wordt flexibeler. Volgens hoogleraar Jan Rotmans verandert er de komende 50 jaar meer dan de afgelopen 500 jaar. Wat betekent dit voor onze persoonlijke wendbaarheid?
Van denken in functies naar inzetbaarheid
Natuurlijk zijn we gewend om binnen onze functies te schakelen tussen wisselende rollen. De ene keer trek je als projectleider de kar binnen een team dat bestaat uit collega’s van verschillende afdelingen. De andere keer ben je zelf één van die collega’s. Soms ben je de expert die voorstellen beoordeelt of de knoop door hakt, dan weer is het je missie om anderen te enthousiasmeren en over de streep te krijgen. Er zijn echter fundamentele veranderingen aan de gang in hoe we werken en zullen (samen)werken in de toekomst. Niets voor niets roept het recent verschenen rapport van PwC De toekomst van werk 2030 op tot een wake-upcall. ‘Werkenden moeten zich voorbereiden op ‘multi-stage’ carrières en niet langer denken in functies en banen maar in hun eigen inzetbaarheid en aanpassingsvermogen.’
In dat kader is het interessant om dieper in te gaan op de kunst van situationeel handelen omdat dat gaat over het vergroten van je aanpassingsvermogen en de kunst om toch bij jezelf te blijven.
Situationeel handelen heeft de toekomst
Om je inzetbaarheid in flexibele organisaties te garanderen speelt situationeel handelen een steeds grotere rol. Hetzelfde probleem vraagt in de ene organisatie of situatie om een andere oplossing dan in een andere. De kunst is om ‘open’ te blijven staan voor verschillende mogelijkheden en meningen zodat je de beste oplossing vindt voor de situatie waarin het zich voordoet. Toch worden we maar al te vaak in een bepaalde zienswijze ‘gezogen’. Alsof er maar één waarheid en één juiste oplossing is. Het sleutelwoord voor situationeel handelen is ‘open’. Open in de zin van onbevooroordeeld, onbevangen, onbevreesd en open staan voor alternatieven. En die mindset is precies wat organisaties nodig hebben.
Als je nu denkt: ja, ja dit weet ik wel, of hier heb ik helemaal geen trek in, of als je vreest voor de weerstand die dit gaat opleveren in de organisatie, dan heb je de eerste blokkade(s) te pakken en is het zaak die te doorbreken. Dus verzamel wat moed, voeg wat zelfspot toe en neem te tijd om eens goed in die spiegel te kijken. Dit zijn de 2 aandachtspunten voor situationeel handelen:
# Ken jezelf!
Als mens maak jij het verschil. Maar juist als je veel ervaring hebt, bouw je ook onbewust veel aannames op. Hoe vastgeroest zit je? Hoezeer ga je uit van veronderstellingen? Hoe vaak denk je: dat hebben we al eens geprobeerd, dit gaat niet werken? Wees je bewust van de gekleurde bril waarmee jij kijkt.
Wees je ook bewust van ingeslopen gedragspatronen. Ga je voor de inhoud of wil je vooral de relatie goed houden? Probeer je zaken erdoor te drukken of sta je echt open voor ideeën van die ene collega? Ontdek wanneer je ego opspeelt en hoe je geneigd bent te reageren in bepaalde situaties. En experimenteer met alternatieve mogelijke reacties en gedragingen.
En tenslotte, ken je normen en waarden, je unieke persoonlijkheid en kwaliteiten. Waar krijg je wel en waar geen energie van? Hoe dichter je bij jezelf blijft en jouw talenten en persoonlijkheid maximaal inzet, hoe groter je inzetbaarheid op een manier die bij jou past, zodat je op jouw unieke wijze flexibel en origineel bent en ‘goed’ presteert.
# Herken de systeemdynamiek binnen je organisatie of team
Een organisatie of team is een systeem met een eigen dynamiek. In je werk ben je ook een systeem-deelnemer en dus moet je goed afgestemd zijn op wat goed is voor de patronen die daarin spelen. Om in verschillende situaties goed inzetbaar te zijn of je aan te passen is deze kennis cruciaal. Welke vaste patronen zie je in de verhoudingen binnen je team? Welke zijn effectief en welke contraproductief? Een eenvoudig voorbeeld van de laatste: hoe meer een leider de voortrekkersrol neemt, hoe meer de teamleden achterover gaan hangen. En andersom: hoe meer de teamleden afwachten, hoe meer initiatieven de leider neemt.
Om situationeel te handelen is het bijvoorbeeld ook belangrijk om alert te zijn op de aannames en ongeschreven regels die een patroon in stand houden, zoals: ‘Mensen die fouten maken zijn slecht in hun werk’. Of ‘Wie zijn nek uitsteekt wordt toch teruggefloten door het management’. Bespreek met alle betrokkenen wat wel en niet werkt en kijk of en waar bijsturing mogelijk is. Ga in dialoog over de manier waarop je met elkaar wilt samenwerken en welke vorm de organisatie nodig heeft. Je kan ook de context waarin je met elkaar samenwerkt, veranderen. In een andere omgeving, zoals een staande vergadering buiten, gaan mensen zich vaak anders gedragen wat ruimte schept voor frisse ideeën en andere interacties.
Wat kan jou dus helpen om flexibel inzetbaar te zijn en je aanpassingsvermogen te vergroten?
- Vergroten van zelfbewustzijn
- Oprecht ‘open’ staan en nieuwsgierig zijn voor de meningen en expertise van anderen (er zijn meerdere waarheden)
- Beseffen dat je een systeem-deelnemer bent, en hierop durven acteren
- Durf dus ook te twijfelen aan alles wat je voor waar aanneemt. Ja, zelfs deze tips. Want wat in de ene situatie werkt, werkt in de andere mogelijk niet.
Wil je meer leren over situationeel handelen? Download gratis de whitepaper: De kunst van Situationeel handelen
Wij zijn de Baak. Al meer dan 70 jaar hét trainingsinstituut voor leiderschap en persoonlijke ontwikkeling voor hoogopgeleide professionals. In onze intensieve trainingen dagen we je uit op intellect, intuïtie en interactie.
Bekijk ons trainingsaanbod