Je komt het niet vaak tegen in managementboeken: het woord ‘wijsheid’. Het begrip wordt weinig gebruikt, alsof het niet bij onze tijd past. Een groot gemis, vindt Sacha Kluvers, programmamaker en trainer bij de Baak. Kluvers: “Wijsheid is juist actueler dan ooit.”
Waarom hebben we wijsheid nodig?
“Omdat we in een tijd leven van onzekerheid, onder meer op het gebied van de politiek en het milieu. Ook binnen organisaties is er veel onzekerheid omdat die organisaties sneller dan ooit moeten reageren op onvoorspelbare marktomstandigheden. De complexiteit binnen organisaties neemt daardoor toe. In dergelijke tijden is het meer dan ooit nodig om leiders te hebben die vertrouwen uitstralen en anderen kunnen inspireren. Dat zijn elementen die je terugvindt in wijs leiderschap.”
Wat zijn de ingrediënten van wijs leiderschap?
“Het gaat om een combinatie van eigenschappen. Wijze leiders beschikken over genoeg kennis en ervaring om met zelfvertrouwen leiding te geven. Ze kunnen richting geven zonder het heft bij hun mensen uit handen te nemen, zodat de creativiteit van hun mensen tot bloei kan komen. Het gaat over zowel overzicht als inzicht hebben, overzicht over de verschillende talenten en kwaliteiten die er zijn, en inzicht zowel in jezelf als in anderen. Daarbij zijn ze ook in staat om op meerdere niveaus waar te nemen.”
Wat bedoel je met waarnemen op meerdere niveaus?
“Niet alleen waarnemen vanuit je hoofd maar ook je hart en intuïtie. Dat betekent vaak dat je meer tijd neemt om tot een oordeel te komen, en dat je gebaande paden durft los te laten. Soms denken we vanuit vaste patronen, maar die patronen maken dat we niet meer open staan voor wat in onze omgeving gebeurt. Het vergt moed om die patronen los te laten en tot een lerende houding te komen. Wijze leiders durven ook meer vanuit compassie te werken.”
Op welke manier is wijsheid een antwoord op de toenemende complexiteit?
“Als we onze leiders als wijs ervaren, groeit ons vertrouwen in ze. Dat geeft richting en maakt dat we zelf ook meer zelfvertrouwen krijgen. Het maakt dat we bronnen in onszelf kunnen aanboren waar we minder goed bij kunnen als we onzeker zijn. Die bronnen zijn nodig om de nieuwe oplossingen te vinden die in de complexe omstandigheden nodig zijn.”
Kun je een voorbeeld noemen van wijs leiderschap?
“Het is verleidelijk om naar voorbeelden te grijpen als Barack Obama of Angela Merkel. Het probleem bij politieke leiders is dat er altijd politieke tegenstellingen omheen spelen. Wat ik mooi vond is de ontwapenende manier waarop burgemeester Eberhard van der Laan van Amsterdam over zijn ziekte en naderende dood sprak. Hij toonde zijn kwetsbaarheid en benoemde openlijk zijn vergankelijkheid. Wijsheid heeft er ook mee te maken dat je minder aan je ego vastzit. Helaas hebben de meeste leiders, zeker leiders die hoog opklimmen, veel last van hun ego.”
Hoe kun je wijsheid bij jezelf ontwikkelen?
“Tot op zekere hoogte is het een kwestie van ervaring. Dat wil niet zeggen dat je voor wijsheid een bepaalde leeftijd moet hebben bereikt, want ik ken veel jonge wijze leiders. Een cruciale stap is dat je bereid bent jezelf te onderzoeken, want wijsheid hangt sterk samen met zelfinzicht. Pas als je jezelf beter begrijpt en accepteert, kun je dat bij anderen ook doen. Een andere belangrijke eigenschap is dat je er niet bang voor bent dat anderen jou ergens op aanspreken. Een lerende houding houdt immers in dat je jezelf echt voor je omgeving openstelt. Het vraagt moed om jezelf kwetsbaar op te stellen, maar zonder je ego opzij te zetten komt wijsheid niet tot ontwikkeling. Wat wijze leiders kenmerkt, is dat ze het grotere belang voor hun persoonlijk belang kunnen zetten. Dat missen we te vaak in onze samenleving.”