Tussen bevlogenheid en burn-out

De kans is groot dat je de afgelopen tijd trainingen bent tegengekomen over bevlogenheid en werkgeluk. Dat aanbod is – zowel voor werkgever als werknemer – om meerdere redenen aantrekkelijk. Maar er is ook een keerzijde: stress omdat je niet ophoudt met werken. Lees meer en ontdek 9 manieren om wel bevlogen te werken maar zonder stress.

Als werkgever laat je met een training over bevlogenheid zien dat je geeft om het welzijn van je medewerkers, dat je duurzame inzetbaarheid serieus neemt en dat je investeert in vitaliteit en werkgeluk. Bovendien is preventie vele malen aantrekkelijker en goedkoper dan de moeizame reïntegratietrajecten voor medewerkers die uitgeblust of opgebrand zijn. De cijfers over de kosten van burn-out per medewerker variëren van pakweg €60.000(1) tot het dubbele ervan(2).

Gelukkige medewerkers productiever

Voor een werknemer zijn bevlogenheid en werkgeluk vaak ook een reden om daar training of coaching voor in te zetten. We willen allemaal met passie en vanuit flow ons werk doen en we jagen allemaal geluk na. Ze hangen ook enigszins met elkaar samen, blijkt uit onderzoek(3): gelukkige medewerkers zijn productiever. Twee vliegen in een klap!

Bevlogenheid nastreven

Alle reden, zou je denken, om maximaal te investeren in bevlogenheid. Alles eruit halen wat erin zit. Maar: wist je dat de medewerkers die uiteindelijk burn-out raken, vaak de meest toegewijde en bevlogen medewerkers zijn? Is investeren in bevlogenheid dan niet zoiets als een kuil graven om er vervolgens zelf in te vallen? Ja en nee.

Het voordeel van bevlogenheid

Bevlogenheid is zeker de moeite waard om na te streven. Liever enthousiaste en bevlogen medewerkers die met passie en plezier hun werk doen, dan personeel die zijn werk zo-zo doet en waarvan het belangrijkste doel is om de pensioengerechtigde leeftijd zonder al te veel gedoe te bereiken. Uit diverse onderzoeken blijkt dat bevlogen medewerkers tevreden zijn met hun werk, zich daar betrokken bij voelen, loyaal zijn aan de organisatie waar zij werken, initiatief tonen en graag een tandje harder lopen. Uit meta-analyses van The Gallup Organisation(4) blijkt dat bevlogenheid voor organisaties ook vanuit financieel oogpunt interessant is: organisaties met meer bevlogen mede-werkers zijn 20% productiever en 12% meer winstgevend.

Grenzeloosheid als valkuil

Tegelijkertijd draagt bevlogenheid het risico in zich van grenzeloosheid: opgaan in het werk zonder voldoende te herstellen kan tot een burn-out leiden. De uitdaging voor zowel de werkgever als voor de werknemer is om de gouden middenweg te vinden tussen een gebrek en een overdaad aan bevlogenheid. In dit artikel bieden wij handreikingen en praktische tips.

Bevlogenheid wordt door Schaufeli & Bakker gedefinieerd als een positieve toestand van opperste voldoening die wordt gekenmerkt door vitaliteit, toewijding aan het werk en absorptie (flow). Een vitale werknemer bruist van energie, voelt zich sterk en fit, kan lang en onvermoeibaar met werken doorgaan, beschikt over grote mentale veerkracht en een groot doorzettingsvermogen.

Een toegewijde werknemer heeft een sterke betrokkenheid bij het werk, ervaart het werk als nuttig en zinvol, vindt zijn werk inspirerend en uitdagend en ervaart gevoelens van trots en enthousiasme. Een medewerker die absorptie (flow) ervaart gaat op een plezierige wijze helemaal op in zijn werk, versmelt als het ware met zijn werk waardoor de tijd stil lijkt te staan en kan zich moeilijk los maken van het werk.

Flow brengt veel voldoening met zich mee doordat iemand optimaal gebruik maakt van zijn talenten en zichzelf uitdaagt over de grenzen van het comfortabele te gaan. Tegelijkertijd heeft flow ook een hoge prijs. Martin Seligman beschrijft dit in zijn boek Gelukkig zijn kun je leren: ‘het is niet altijd plezierig en kan soms zelfs tot veel stress leiden. Een bergbeklimmer kan bijna bevriezen van de kou, totaal uitgeput zijn, het gevaar lopen om in een diepe kloof te vallen en toch zou hij nergens anders willen zijn.’

Bevlogenheid is géén medicijn tegen burn-out

Het is ook niet het probate preventieve middel om burn-out te voorkomen (5). Te vaak is er geen aandacht voor de keerzijde van bevlogenheid en flow, terwijl daar veel burn-outs mee voorkomen kunnen worden. Als bevlogenheid niet gepaard gaat met bewustzijn over hoe het met iemand gaat en de discipline om hersteltijd in te bouwen, neemt het de vormen van werkverslaving aan en leidt het onvermijdelijk tot chronische overbelasting en uitputting. Met een burn-out als mogelijk eindstation.

Werk is ook topsport

Balans is waar het om draait: balans tussen (hard) werken en (hard) rusten, tussen productiviteit en lummelen, tussen doen en zijn. Topsporters beheersen deze kunst, rust en herstel zijn net zo goed sleutelfactoren naar succes als lange, uitputtende uren van trainen.

Werk is ook topsport. Psycholoog Paul Verhaeghe zegt in een interview met De Standaard in 2015 dat wij meer dan ooit onze identiteit ontlenen aan werk. De lat ligt hoog, succes is maakbaar en het ligt in onze handen. ‘Drukdrukdruk’ is de manier geworden om de concurrentiestrijd te winnen, om waardering en erkenning te krijgen en je baan te behouden. Maar ‘drukdrukdruk’ heeft ertoe geleid dat werkstress beroepsziekte nummer 1 is in Nederland (6) en dat we jaarlijks 1,8 miljard euro neertellen voor aan burn-out gerelateerde verzuimkosten.

9 tips om bevlogen te werken zonder stress

Hieronder vind je tien tips voor meer balans, om optimaal te profiteren van bevlogenheid en uit de buurt van een burn-out blijven.

1. Maak ruimte voor pauzes (micro, meso en macropauzes) gedurende een werkdag. Niet als luxe of optie, maar als een onmisbaar onderdeel van goed en gezond werken.
2. Plezier, verbinding en relaties zijn belangrijk voor ons welzijn, ook op het werk. Zorg dat ze een vanzelfsprekend onderdeel worden van de cultuur. Draag actief bij aan een sfeer waarin medewerkers zonder schuldgevoel tijd en ruimte maken voor plezier, creativiteit en ontspanning.
3. Ga regelmatig in gesprek met je werknemers/collega’s over onderwerpen als energie, plezier, vitaliteit, ontwikkeling en loopbaan. Luister werkelijk, met aandacht en respect.
4. Werk aan een cultuur waarin ‘hoe gaat het werkelijk met je’ en ‘mwah’-gesprekken (het gaat niet optimaal maar nog wel goed genoeg om het een poosje vol te houden) een plek hebben. Juist als er nog geen grote problemen of klachten zijn, is het mogelijk om naar nieuwe wegen en oplossingen te zoeken Praat met elkaar over de betekenis van werk en drijfveren om hard/veel te werken. Inzicht is het begin van verandering.
5. Neem de talenten van werknemers als uitgangspunt, in plaats van de formele functiebeschrijvingen; modelleer functies naar het individu, in plaats van andersom. Wees helder en realistisch als het om ambities en doelen gaat.
6. Verlies de unieke mens niet uit het oog. Wat voor de een vanzelfsprekend is, is voor de ander teveel gevraagd en een bron van overbelasting.
7. Houd de lange termijn voor ogen, iemand voor langere tijd maximaal inzetten kan tot chronische stress en daarmee tot verminderde productiviteit leiden.
8. Investeer in psycho-educatie over stress, overbelasting en burn-out. Als de medewerkers de signalen kennen, kunnen ze zowel bij zichzelf als bij collega’s toetsen hoe het met hun welzijn en vitaliteit is gesteld.
9. Faciliteer groei en ontwikkeling. Laat je daarbij voeden door je werknemers/collega’s, zij kunnen het beste aangeven wat voor hen werkt om met plezier en optimale resultaten te functioneren. 

Door: Leona Aarsen is oud-student van de opleiding Master Coach/ Master Counselor van het Europees Instituut de Baak (dochteronderneming van de Baak). Zij is als CSR-erkend stresscoach, bedrijfscounsellor en register therapeut gespecialiseerd in preventieve begeleiding en behandeling van stressklachten en burn-out.

Bron: Het digitale Coaching Magazine, coach in de organisatie; editie 19: Stress – van vijand naar vriend