De toekomst van werk: omarm het vraagteken

News Detail

De toekomst van werk in 2030 is dichterbij dan we denken. Ingrijpende veranderingen vinden nu al plaats, in een steeds sneller tempo. Daar kun je behoorlijk onrustig van worden. Robotisering, automatisering en kunstmatige intelligentie nemen ons werk uit handen. En als banen verdwijnen en nieuwe ontstaan, welke competenties doen er straks dan toe? Bekende ‘visionairs’ bieden interessante inzichten.

We leven in tijden waarover hoogleraar Jan Rotmans zegt: “We leven niet in een tijdperk van veranderingen maar in een verandering van tijdperk.” Rotmans is naast hoogleraar tevens auteur van misschien wel een van de bekendste boeken over dit onderwerp ‘Verandering van tijdperk: Nederland kantelt’. In dit boek geeft hij een interessant doorkijkje naar een megashift die in zijn visie is ingezet en minstens zo ingrijpend is als de industriële revolutie ooit was.

Er komt iets nieuws aan

Volgens Rotmans leven we in een periode waarin niet alleen de samenleving, maar ook de economie ingrijpend en onomkeerbaar verandert. Onze verouderde systemen komen piepend en krakend tot stilstand. Als voorbeelden noemt hij het onderwijs, de zorg en de economie. Zo’n kantelperiode wordt gekenmerkt door onzekerheid, chaos en turbulentie. Er ontstaan spanningen en conflicten tussen degenen die mee veranderen (de nieuwe orde) en degenen die het oude in stand willen houden (de oude orde). Rotmans is er helder over, het huidige tijdperk is ten einde, er komt iets nieuws aan.

Organisaties worden vloeibaar

De filosofen Zygmunt Bauman en Richard Sennett verwachten dat de rigide hiërarchische organisatievorm zoals die sinds de 19e eeuw heeft bestaan, in 2030 grotendeels uitgestorven zal zijn. De vloeibare organisatie zal tegen die tijd de economie volledig beheersen.

In de vloeibare organisatie ontbreken vaste structuren en heeft de organisatievorm waarin wordt samengewerkt, een permanent wisselend karakter. Er wordt vaak op project- en contractbasis gewerkt, zonder dienstverband en dus ook zonder baanzekerheid. Coalities van professionals en teams worden snel gevormd zodat ondernemers en projectmanagers razendsnel op nieuwe uitdagingen in kunnen inspelen. Projectorganisaties worden na zo’n project net zo snel ontmanteld als ze worden opgetuigd.

De komst van de vloeibare organisatie maakt volgens Bauman en Sennett werknemers kwetsbaar. Bij gebrek aan een vaste werkrelatie en omdat ze zich steeds opnieuw in projecten moeten bewijzen, staan ze continu onder druk. Welke eisen dat stelt aan de manier waarop we zullen moeten samenwerken, lees je in het artikel Zo werken we in 2030 samen.

Door de nieuwe technologie moet je extreem wendbaar zijn

PwC stelt in haar recent verschenen rapport ‘De toekomst van werk 2030’ dat naar schatting 21% tot 35% van alle banen in Nederland geheel of gedeeltelijk zal worden geautomatiseerd. We bevinden ons in een enorme, door technologie gedreven transformatie die vrijwel elk aspect van onze samenleving beïnvloedt.

Robotisering, automatisering en kunstmatige intelligentie zullen een enorme impact hebben op alle niveaus en alle functies binnen een organisatie. Bestaande functies verdwijnen en nieuwe ontstaan. Wat betekent de opkomst van zelfrijdende auto’s bijvoorbeeld voor autoschadebedrijven, voor koeriersdiensten, voor taxi- en vrachtwagenchauffeurs en voor verzekeraars?

Organisaties zullen in toenemende mate van hun medewerkers verlangen dat zij wendbaarder worden, flexibeler en zich sneller en beter kunnen aanpassen. We leven langer, en werken dus ook langer. De verwachting is dat we straks een loopbaan zullen hebben met meerdere fasen en posities: werknemer, zelfstandig ondernemer (ZZP’er), student en medewerker met een maatwerkcontract. Met als gevolg dat we continu zullen moeten investeren in studie en persoonlijke ontwikkeling, en in verschillende sociale netwerken.

Wat zijn de 21e eeuwse vaardigheden volgens Harari?

Omdat we simpelweg niet weten hoe het leven er in 2030 uitziet, is het ook lastig te voorspellen welke banen er dan zijn en welke kennis en vaardigheden daarbij horen. Het kan zomaar gebeuren dat kunstmatige intelligentie in 2030 veel beter software kan schrijven dan een mens en dat Google Translate een vloeiend gesprek in het Chinees mogelijk maakt zonder zelf een woord Chinees te hoeven spreken.

Als de toekomst een vraagteken is, waar zet je dan op in? Volgens Harari, hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Jeruzalem, worden onder andere aanpassingsvermogen, je niet uit het lood laten slaan door onbekende situaties en het vermogen om nieuwe dingen te leren de belangrijkste vaardigheden in de 21e eeuw.

Weten wie je bent en wat je wil in het leven

Harari schreef de bestsellers ‘Sapiens’ en ‘Homo Deus’ en laat in zijn laatste boek, ’21 lessen voor de 21e eeuw’, zijn licht schijnen over 21 prangende vragen van deze tijd. Daarin geeft hij aan dat het in de wereld van 2030 niet zozeer belangrijk is om ideeën en producten te ontwikkelen, maar vooral om jezelf steeds weer opnieuw uit te vinden. Om dat te kunnen is geestelijk evenwicht en emotionele intelligentie nodig. Om te overleven is emotionele stabiliteit en mentale rek van groot belang. Je zal steeds opnieuw afscheid moeten nemen van het bekende en het onbekende moeten omarmen. Harari ziet zelfkennis als een tijdloos antwoord op de problematiek waar de mensheid in het dagelijks leven mee te maken krijgt. Weten wie je bent en wat je wil in het leven.

Zo blijf je relevant in 2030

Hoe de samenleving er in 2030 uitziet, dat weten we natuurlijk niet. Voorspellingen over de vaardigheden die er straks toe doen zullen nooit sluitend zijn. Maar dat er de komende 50 jaar meer zal veranderen dan de afgelopen 500 jaar, dat staat buiten kijf.

Omgaan met die veranderingen, nieuwe dingen leren en je comfortabel voelen in onbekende situaties zullen voor jou in je werk in ieder geval belangrijk zijn. Blijf daarbij zo dicht mogelijk bij jezelf. Weten wie je bent en wat je wilt in het leven: je persoonlijk kompas. En daarmee ontstaat een mooi lijstje aan de hand waarvan je je optimaal kan voorbereiden op 2030:

  1. Blijf flexibel en wendbaar, investeer continu in je marktwaarde.
  2. Leer onzekerheid te omarmen en blijf bij jezelf, accepteer dat roerige omwentelingen nu eenmaal meerdere malen voor zullen komen.
  3. Vind jezelf steeds opnieuw uit, weet dat je waarschijnlijk een paar keer van rol, functie of carrière zult switchen. Leer jezelf écht kennen, authentieke mensen zijn aantrekkelijk om mee samen te werken en het maakt je weerbaarder en assertief genoeg om jezelf neer te zetten in de wereld.
  4. Investeer in je vaardigheden om met anderen samen te werken en op een natuurlijke manier te netwerken.
  5. Blijf leren en wees nieuwsgierig en alert naar nieuwe mogelijkheden.

Wij zijn de Baak. Hét trainingsinstituut voor leiderschap en persoonlijke ontwikkeling voor hoogopgeleide professionals. In onze intensieve trainingen dagen we je uit op intellect, intuïtie en interactie.

Bekijk ons trainingsaanbod

Wil je niets missen?

Meld je dan aan voor onze nieuwsbrieven en ontvang tips, inzichten en inspirerende artikelen van de Baak.

Scroll up