Als leidinggevende kan je op verschillende manieren de mensen in jouw team aansturen. Meestal heb je een voorkeur voor een bepaalde stijl van leidinggeven. Toch zal – afhankelijk van de persoon, situatie of organisatie – de ene manier van leidinggeven effectiever uitpakken dan de ander. Het is daarom belangrijk om de verschillende stijlen van leidinggeven te kennen en flexibel toe te kunnen passen.
Situationeel Leiderschap Model
In de leiderschapsliteratuur kom je diverse leiderschapsstijlen en modellen tegen. Een van de bekendste modellen is het Situationeel Leiderschap Model (SLM) van Hersey en Blanchard. Situationeel leiderschap gaat over het inzetten van de juiste leiderschapsstijl op het juiste moment bij de juiste persoon. Dit model past goed bij een werkomgeving waarin medewerkers zich verder willen ontwikkelen en zeggenschap willen hebben en waarin je dat als leidinggevende wil sturen en coachen.
“Voor het fundament van je leiderschap vind ik het Situationeel Leiderschap Model erg herkenbaar en praktisch”, zegt Mark Egging, trainer bij het programma Management van Mensen bij de Baak. “Leidinggevenden zijn vaak helder over hun leerdoelen; zij zijn zelf te hard aan het werk, vinden conflicten lastig of krijgen het team niet in beweging. Dan leg ik het model uit en kijken we naar de vraag; waar zie jij jouw leervraag terug in dit model? Juist doordat het een reductie van de werkelijkheid is, geeft het snel inzicht in je voorkeursstijl en in de stijlen die minder bij je passen of die je lastig vindt. Het maakt concreet wat je nog te leren hebt.”, aldus Mark Egging.
Mark: “Jouw valkuil kan zijn dat je je voorkeursstijl ook gebruikt in situaties waarin dat niet effectief is. Je past bijvoorbeeld een coachstijl toe waar iemand eigenlijk instructies nodig heeft. Door middel van dit model kan je situaties sneller herkennen waardoor je weet welke leiderschapsstijl in de situatie het beste zal werken.”.
De vier leiderschapsstijlen
Hersey en Blanchard onderscheiden vier leiderschapsstijlen waarbij de stijl van leidinggeven wordt aangepast aan het competentieniveau van de medewerker. Het model heeft twee dimensies: taakgericht en mensgericht gedrag van de manager. Taakgericht leiderschap is sturend waarbij de focus ligt op de uitvoeting van de taak. Mensgericht leiderschap is daarentegen meer ondersteunend en hierbij ligt de focus op de onderlinge verhoudingen.
De stijlnamen worden in de literatuur wisselend gebruikt, maar in dit artikel houden wij onderstaande vier benamingen, omdat wij deze benamingen ook in de training gebruiken.
-
Instrueren: bij deze stijl van leidinggeven wordt er veel specifieke uitleg en instructies gegeven. De leidinggevende vertelt precies wat de medewerker moet doen en hoe de medewerker dit moet doen. Ook wordt er door de leidinggevende gecontroleerd op de uitvoering.
- Overtuigen: ook hier stuurt de leidinggevende en worden er instructies gegeven, maar daarnaast geeft de leidinggevende ook uitleg over besluiten en wordt er ruimte geboden voor vragen en suggesties. De leidinggevende moedigt de medewerker aan en geeft vertrouwen.
- Ondersteunen: bij deze stijl van leidinggeven richt de leidinggevende zich op het motiveren en ondersteunen van de medewerker. De medewerker krijgt de ruimte om zelf beslissingen te nemen en de taken naar eigen inzicht uit te voeren.
- Delegeren: bij deze leiderschapsstijl draagt de leidinggevende de verantwoordelijkheid over aan de medewerker. De medewerker maakt eigen beslissingen en voert taken zelfstandig uit. De leidinggevende monitort periodiek de voortgang.
Zo weet je welke leiderschapsstijl je moet inzetten
Het competentieniveau van de medewerker bepaalt welke leiderschapsstijl je het beste kan inzetten. Het competentieniveau bestaat uit twee aspecten: bekwaamheid (kunnen, kennis, ervaring en vaardigheden) en bereidheid (willen, zelfvertrouwen, betrokkenheid en motivatie). Wanneer een medewerker zowel bekwaam als bereid is, is delegeren een passende leiderschapsstijl. Een medewerker die niet bekwaam en niet bereid is, vraagt om een instruerende stijl van leidinggeven.
Is een medewerker niet bekwaam, maar wel bereid? Dan is overtuigen een passende stijl. Als leidinggevende geef je instructies, maar je besteedt ook veel aandacht aan de houding van de medewerker en vraagt bijvoorbeeld om meer durf en lef te laten zien. Tot slot, wanneer een medewerker wel bekwaam maar niet bereid is, kies je voor een ondersteunende stijl. Je ondersteunt de medewerker door verantwoordelijk te delen en te motiveren. Daarnaast probeer je de medewerker te raadplegen en te betrekken en het gebrek aan (tijdelijke) motivatie op te sporen.
Iedere stijl vraagt wat anders jou
Iedere leiderschapsstijl vraagt wat anders van jou. Hou je niet van conflicten? Dan zal je instrueren vaak een wat lastigere leiderschapsstijl vinden. Vind jij de relatie met de medewerker heel belangrijk? Dan zal je je vaak prettig voelen bij de leiderschapsstijlen overtuigen en ondersteunen. Bij delegeren is het belangrijk dat je veel vertrouwen hebt in de medewerker en zelf ook durft los te laten. “Leidinggeven gaat heel erg over waarnemen: wat vraagt deze situatie nu? Je hebt ‘droog’ oefenen nodigen om jouw repertoire van leiderschapsstijlen uit te breiden.”, aldus Mark Egging. “Zoals Loesje dat zo mooi zegt met de quote: ik sta soms even stil en dat is een hele vooruitgang. Zo werk het in de training ook.”.
In staat zijn om meerdere leiderschapsstijlen toe te passen oftewel stijlflexibiliteit is bij de aansturing van een team ontzettend belangrijk – net als je bereidheid om bij te draaien wanneer een stijl ongunstig uitpakt. Naast het Situationeel Leiderschap Model zijn er veel meer leiderschapsstijlen en modellen. Ga vooral op avontuur en ervaar wat voor een leider jij bent. Juist door te doen, te ervaren, eens afstand te nemen en te reflecteren krijg je inzichten die je verder helpen groeien in je rol. Blijf hierbij vooral dicht bij jezelf. Mark: “Mensen houden er niet van als zij voelen dat je een trucje doet. Mensen willen zich vertrouwd met je voelen en dat werkt het best wanneer je werkt vanuit jezelf”.
Versterk jouw leiderschap skills
Wil je experimenten met andere leiderschapsstijlen en jouw eigen stijl onderzoeken en verder ontwikkelen? Bekijk dan de leiderschapstraining
Management van Mensen of een van onze andere
trainingen.