Terwijl je je professionele pad loopt, volgt je onzekerheid je op de voet. Ze loopt ongeveer tien meter achter je. Net ver genoeg van je vandaan om er meestal weinig van te merken, als alles op rolletjes loopt. Maar als je op je pad iets tegenkomt, ergens tegenaan botst, even niet verder kunt, dan haalt je onzekerheid je in. Je hebt dan te maken met twee problemen: allereerst het probleem vóór je, in de werkelijke wereld buiten je, dat aspect in je werk dat we zo graag een uitdaging noemen, en ten tweede je onzekerheid, die je als het ware in de rug aanvalt.
Onvoldoende professionele bagage
Je ziet het vaak bij de jongere en nog onervaren professionals. Ze voelen zich jeugdig zeker van hun zaak. Ze hebben hun vak geleerd. Ze hebben vaardigheden in hun tas, waarmee ze hun meerwaarde kunnen laten zien. Dan komt het onvermijdelijke moment dat juist die vaardigheden, die professionele bagage waar ze zoveel vertrouwen in hadden, onvoldoende blijkt. Verdergaan kan even niet. Nog nauwelijks bekomen van de verbazing dat je recepten niet werken, wordt je in de rug getroffen door je onzekerheid. Nu slaat de verbazing om in angst.
Vaardigheden, vaardigheden en nog eens vaardigheden
Wat nu? Klassieke oplossingen en Management Development strategieën schrijven het volgende voor: zorg voor vaardigheden, vaardigheden en nog meer vaardigheden. Zorg ervoor dat je nooit hoeft stil te staan. Dat je alle uitdagingen zonder moeite kunt oplossen, zonder vertraging, zodat de onzekerheid je nooit zal inhalen. Dat zou de senior professional zijn: hij of zij die alles kan.
Naïeve visie op ontwikkeling
Maar dit is een naïeve visie op ontwikkeling, die uitgaat van een kinderlijk beeld van maakbaarheid en omnipotentie. Naïeve oplossingen zijn gedoemd te mislukken, want de werkelijkheid haalt ze in, altijd. Maar het is wel de enige strategie die de meeste bedrijven hanteren om hun mensen te equiperen voor hun werkterrein. Vaardigheden leren is belangrijk, maar zal altijd tekort schieten.
Onzekerheid
is er altijd Wie goed kijkt naar professionals, managers, al die hoogopgeleide werkende mensen, kan de onzekerheid die achter hen verscholen gaat makkelijk ontwaren. Wat je ook kunt, je zult je altijd vaag bewust zijn van de onzekerheid die je op de voet volgt. Vaardigheden veranderen daar niets aan.
Als iets niet goed werkt, dan komt de senior professional naar boven
Zware professionals zijn niet herkenbaar door wat zij kunnen om problemen op te lossen, maar door wat zij zijn als hun oplossingen niet meer werken. Als het moeilijk wordt, dan leer je de echte professional (of manager, of leider, of minister president) kennen. De senior professional weet om te gaan met 'het niet meer weten'. Weet hoe te blijven staan als de onzekerheid toeslaat.
Leer jezelf, en je onzekerheden, kennen
Dat is de essentie van professionele ontwikkeling. Leer vooral je vaardigheden, maar leer ook jezelf kennen. Sta eens stil en draai je eens om, in plaats van altijd maar vooruit rennen en te kijken, en leer de onzekerheid die je volgt kennen. Maak eens kennis met al die interne stemmen die je ondermijnen, want zij zijn het gezicht van je onzekerheid.
Zelfkennis als instrument om problemen te hanteren
Als je bereid bent je onzekerheid tegemoet te treden, zal je ervaren dat ook je vaardigheden in een ander licht komen te staan. Ze zijn niet langer een manier om de onzekerheid voor te blijven, maar zijn nu uitsluitend een instrument om problemen te hanteren. De aandacht voor wat er vóór je plaatsvindt wordt niet langer subtiel gehinderd door de hete adem van je onzekerheid in je nek. En mocht je onzekerheid je desondanks toch verrassen, dan is dat niet langer het einde van de wereld, want je kent haar ware gezicht.
Door Godfried IJsseling trainer bij de Baak.